CLASSROOM

BON BINI na CLASSROOM

ARUBIANO ta lansa su proyecto nobo di conscientisacion y educacion riba e tereno di nos Flora y Fauna dirigi na tur “naturelovers” pero specialmente pa nos muchanan. Di e manera aki nos ta kere cu nos por contribui y enculca e importancia di conservacion y preservacion di nos naturlesa bou di nos futuro generacion. Classroom ta un proyecto cu ta brinda informacion practico cu por wordo uza pa propositonan educacional y di conscientisacion. Den e contenido di Classroom ta haya mas informacion di nos Flora y Fauna, specialmente di nos especie nan cu ta den peliger pa stop di existi manera entre otro nos Shoco!

 - Arubiano

Aruba su Prikichi

Aruba ta sumamente orguyoso di su 2 especienan unico cu ta biba den nos naturalesa, esaki ta nos Shoco y nos Prikichi. E Prikichi a wordo
declara parha nacional na 2017 y ta un parha tradicional di Aruba su naturalesa y cultura. Na Aruba tin diferente organisacion cu ta trahando
riba conscientisacion y riba e topico di conservacion di nos Flora y Fauna especialmente nos parhanan! Pa e motibo aki Arubiano a cuminsa
cu su prome diseño nan riba su producto nan manera e “reusable bag” cu e Prikichi riba dje.

Nomber cientifico: Aratinga pertinax arubensis

Color: Nos Prikichi ta conoci pa su color bruin cu e tin na e area di su garganta pa e motibo aki nan a yame “brown-throated parakeet” na ingles. Ront di su wowo tin e color geel. E color di su pik ta varia entre shinishi cu preto. E parti di su pluma nan na su lomba ta un berde mas scur compara cu e parti na su bariga. Na e punta di su halanan tin pluma cu un rant blauw.

Habitat: Nos Prikichi por wordo haya den nos naturalesa (mondi), un area cu tawata conoci pa mira nan ta e asina yama Rooi Prikichi, di eynan e nomber ey a bini. E Prikichi ta un parha cu mayoria biaha ta wordo mira den halto, pues e no ta baha na tera tur ora. Hopi biaha por mira nan den mata of riba cadushi ta observa of come.

Reproduccion: Nos Prikichi hopi biaha sa haci uzo di neishi di insecto (termite) pa pone su webonan. Ultimo tempo nan e Prikichi a bira menos visibel pa
motibo cu nan ta birando menos pa motibo di e aumento di Boa nan invasivo y tambe destruccion di nos naturalesa.

Nutricion: E Prikichi ta come diferente sorto di simiya manera esun di mata di Kwihi, Divi Divi y tambe dadel di cadushi. Mango tambe ta un fruta cu nan
ta gusta come pero den nos mondi nan no a resta hopi di esakinan mas.

Menasa: E Boa invasor cu ta come nan webonan of e Prikichi mes y tambe nos como Humano cu ta destrui nan habitat y neishi nan pa medio di
rosamento pa construccion edificio, cas of caminda. Tambe tin hende cu ta gara e Prikichi y pone esaki como mascota na cas den haula cual ta stroba nan di reproduci. E Prikichi cu wordo haci mascota di cas dificilmente lo por sobrevivi despues den su habitat di naturalesa pa motibo cu e no a siña abilidadnan
nobo pa busca su propio cuminda y/of pa proteha su mes.

Defensa: Ora sinti un menasa ta opta pa bula bay y/of haci un grito duro y unico.

Mas informacion: Nos Prikichi por crece te cu 25 cm y mayoria biaha ta bula den grupo. E ta haci uzo di su grito unico pa yama atencion di e otronan.
Den Caribe y na America Latino por haya diferente sorto di Prikichi pero no 100% igual na esun di Aruba.
Areanan popular: Bubali plas (wet land), Mondi, Rooi, den mata nan di fruta of esnan ariba menciona, Parke Arikok.
Nos prikichi ta unico den su estilo, su existencia ta den peliger pa cual motibo e ta wordo proteha pa Ley.

 - Arubiano

Aruba su Shoco

Aruba ta sumamente orguyoso di e especie unico cu ta biba den nos naturalesa, esaki ta nos Shoco cu a wordo declara un simbolo nacional na 2012 y ta wordo utiliza riba mayoria imagen nan cu ta representa Aruba. Entre otro e logo oficial di nos Parlamento ta un Shoco. Na Aruba tin diferente organisacion cu ta trahando riba conscientisacion y riba e topico di conservacion di nos Flora y Fauna especialmente nos Shoco! Pa e motibo aki Arubiano a cuminsa cu su prome diseño nan riba su producto nan manera e “reusable bag” cu e Shoco riba dje.

Nomber cientifico: Athene cunicularia arubensis

Color: Bruin cla cu diferente mancha blanco, ora nan ta chikito nan no tin e mancha blanco nan ainda. E Shoco su pik ta varia entre geel cu berde. Su wowonan ta un geel briyante. E parti di su bariga tin un color mas cla casi blanco.

Habitat: Ta busca of crea su mesun buraco den tera cu por yega na un largura te cu 4 meter hundo. Tin biaha e buraco tin un solo entrada y salida pero por pasa cu tin mas salida. E shoco ta uza esaki pa pone su webo nan y tambe ta descansa durante dia apesar cu por mira e shoco specifico aki di Aruba activo durante dia tambe compara cu otro shoconan similar cu no ta mucho visibel durante dia. Hopi biaha ta mira e shoco nan aki para riba un cadushi of otro areanan halto ta observa ront.

Reproduccion: Nos shoco ta pone maximo 4 webo y ta varia entre 1 of 2 pa dia. Esakinan ta wordo poni den e buraco cual ta fungi como su neishi. E ta cuida y defende su webonan y despues di 3 of 4 siman e prome shoco nan ta nace. E ta cuida su baby nan pa 3 luna largo den su neishi (buraco) y despues di esaki nan ta sali pa bay explora y conoce mas. Di e cantidad aki no tur ta sobrevivi. Ultimo tempo nan e shoco a bira menos visibel pa motibo cu nan ta birando menos pa motibo di e aumento di Boa nan y tambe destruccion di nos naturalesa.

Nutricion: Insecto, raton, reptiel nan.

Menasa: E Boa y tambe nos como Humano cu ta destrui nan habitat y buraco nan pa medio di construccion.

Defensa: Ora sinti un menasa ta opta pa bula bay of drenta bek den su buraco (hol)

Mas informacion: E shoco su wowo nan ta grandi, riba su wowo e tin wenkbrauw diki y blanco. Su pianan ta shinishi, largo y tin suficiente forsa pa carga su cuminda di un lugar pa otro. Nos shoco tin e largura di 20 cm, e shoco femenina ta pisa mas cu esun masculino. Nan ta mira hopi bon den anochi y tin un bon oido tambe. Nan por biba te cu 9 aña y mayoria biaha por wak nan den grupito serca di nan buraco (hol) y nan so ora nan ta para observa for di halto.
Areanan popular: Bubali plas (wetland), area di Lighthouse, Parke Arikok of areanan seco caminda cu nan por traha of haya buraco (hol).

Status: Den peligro grandi di extincion.
Nos shoco ta unico den su estilo y ta diferencia cu esun nan den Caribe of na nos hermana isla nan.

 - Arubiano

Aruba su Patrishi

Aruba ta sumamente orguyoso di su Patrishi cu ta biba den nos naturalesa, esaki ta un di e parhanan di Aruba cu no ta mucho mira y conoci mas awendia. Na Aruba tin diferente organisacion cu ta trahando riba conscientisacion y riba e topico di conservacion di nos Flora y Fauna especialmente nos parhanan! Pa e motibo aki Arubiano a cuminsa cu su prome diseño nan riba su producto nan manera e “reusable bag” cu e Patrishi riba dje.

Nomber cientifico: Colinus cristatus (Crested Bobwhite)
Color: Nos Patrishi tin un color camufla bruin cu diferente mancha blanco/shinishi. Su pik ta preto y wowonan ta color bruin scur. E Patrishi femenina no ta varia mucho di color compara cu e masculino. Su pianan ta color shinishi.

Habitat: Nos sorto di Patrishi por biba den areanan subtropical, tropical, den cercania di areanan seco of muha.

Reproduccion: E Patrishi masculino ta haci un zonido particular na momento cu e ta buscando un femenina pa crea su famia. E ta haci su yamado mastanto ora cu solo ta lanta pa asina atrae e femenina.

Nutricion: E ta nutri su mes cu frutanan di cadushi manera entre otro nos asina yama “bushi” (Turk’s cap cacti), simiyanan, insecto, blachi mata y ta mantene un dieta halto den proteina.

Menasa: E Boa invasor cu ta come nan y tambe nos como Humano cu ta destrui nan habitat pa medio di rosamento pa construccion edificio, cas of caminda. Pa e motibonan aki nan ta birando menos dia pa dia na Aruba.

Defensa: Ora sinti un menasa ta opta pa core of bula bay, e Patrishi ta un parha timido.

Mas informacion: Nos Patrishi por wordo mira mayoria biaha ta cana den grupo, nan ta cana mas cu nan ta bula. Un grupo por yega te cu 50 mes hunto pero awendia por mira menos cu 10 ta cana hunto pa motibo cu nan a bira menos den nos naturalesa. Un Patrishi por varia entre 17 te cu 21 cm di grandura. Locual ta hacinan diferente ta nan plumanan largo riba nan cabes.

Areanan popular: den nos mondi nan, den cercania di Rooi nan, dam, Bubali plas (wetland), Parke Arikok.
Nos Patrishi ta masha bunita pa mira, su existencia ta den peliger pa cual motibo nos tur mester yuda conserva y proteha nan.

 - Arubiano

Aruba su Trupial

Aruba tin un especie di Trupial cu ta conoci como e “Venezuelan Troupial”, cu ta originalmente di Venezuela y ta resorta bou di e especie di Trupial nan cu ta biba tambe na Colombia, Curacao y Boneiro. E parha aki a wordo declara e parha nacional di Venezuela. Na Aruba tin diferente organisacion cu ta trahando riba conscientisacion y riba e topico di conservacion di nos Flora y Fauna especialmente nos parhanan! Pa e motibo aki Arubiano a cuminsa cu su prome diseño nan riba su producto nan manera e “reusable bag” cu e.o. Trupial riba dje.

Nomber cientifico: Icterus icterus ridgwayi (Oranje Troepiaal)

Color: Nos Trupial ta conoci pa su color oranje y preto briyante. Su cabes y parti di garganta ta color preto y e parti abao di su curpa ta oranje. Riba e parti di su halanan tin un tiki color blanco y ront di su wowo nan tin un rant color blauw.
Su wowonan ta color geel y su rabo ta preto.

Habitat: Nos sorto di Trupial por biba den areanan subtropical, tropical, den cercania di areanan (tera) seco of muha. Nan no ta crea nan propio neishi pero ta invadi neishi nan existente di otro parhanan. E Trupial ta biba den naturalesa pero e no tin miedo di aserca areanan habita pa nos humano nan manera den nos hardin di cas etc.

Reproduccion: E Trupial ta pone entre 3 cu 4 webo den neishi cu ela invadi y ta dura 2 siman pa esakinan broei.
Nan temporada pa broei ta cuminsa na Maart y ta caba te cu September.

Nutricion: E ta nutri su mes cu insecto y fruta di cadushi (cactus fruits), ora cu invadi neishi si haya webo di otro parha aden e ta come
esakinan tambe.

Menasa: E Boa invasor y tambe nos como Humano cu ta destrui nan habitat pa medio di rosamento pa construccion edificio, cas of caminda.

Defensa: Ora sinti un menasa pa nan neishi nan ta opta pa ataca violentamente cu nan pik.

Mas informacion: Nos Trupial ta conoci pa su canto bunita (e ta un zangvogel) cu mayoria biaha nos por scucha mainta trenpan. Ora e come fruta di
cadushi e resto cu ta keda ta wordo comi pa otro parha of especie nan cu tambe ta yuda reparti e simiya nan di e cadushi na otro lugarnan.

Areanan popular: den nos mondi nan, den cercania di Rooi nan,dam,Bubali plas (wetland), Parke Arikok.

Nos Trupial ta masha bunita pa mira y scucha mirando cu e tin un fluit (zonido) unico.

 - Arubiano

Aruba su Blenchi (Hummingbird)

Aruba tin 2 especie di Blenchi cu ta biba den nos naturalesa, ta trata aki di e asina yama “Blue-taled emerald hummingbird y e “Ruby-topaz hummingbird” cu no ta mucho mira den cercania di hende. E Ruby-topaz hummingbird ta wordo yama “Dornasol” tambe cual ta significa dorna e solo, esaki ta wordo bisa pa motibo cu su colornan briyante ta ilumina mas ora cu rayonan di solo dal riba nan. Tambe nos sa observa un especie cu yama”The White-necked Hummingbird” cual no ta originalmente di Aruba pero ta un bishitante di Sur America.

Na Aruba tin diferente organisacion cu ta trahando riba conscientisacion y riba e topico di conservacion di nos Flora y Fauna especialmente nos parhanan! Pa e motibo aki Arubiano a cuminsa cu su prome diseño nan riba su producto nan manera e “reusable bag” cu e.o. Blenchi riba dje.

Nomber cientifico: Chlorostilbon mellisugus (Blue-taled emerald hummingbird),
Chrysolampis mosquitus (Ruby-topaz hummingbird)

Color: Nos Blue-taled emerald hummingbird tin un color berde scur briyante, su rabo ta color blauw scur briyante. Su pik ta color preto, e femenina y esun hoben ainda tin e parti di su pecho/bariga color “off-white”. Serca e masculino e parti aki ta berde briyante. Nos Ruby-topaz hummingbird tin un color cora na su cabes, su garganta/bariga ta oro/oranje.

E parti abao di su curpa ta bruin y e punta di su rabo preto. Ora cu e rayonan di solo dal riba dje su colornan ta ilumina mas. E femenina tin un tip blanco na su rabo y e parti ariba di su curpa ta brons/berde briyante. E pik ta preto y relativamente cortico compara cu otro sortonan di Hummingbirds.

Habitat: Nos sorto di Blenchi nan por biba den areanan subtropical, tropical, den cercania di areanan (tera) seco of muha. E Blue-taled emerald por wordo mira mas den cercania di hende manera den hardin nan unda cu tin flor.

Reproduccion: E Blenchi nan aki ta pone neishi den mata riba takinan horizontal y ta pone webo cu ta broei entre 13 (Blue-taled) y 16 (Ruby-topaz) dia y despues ta tuma 18 dia mas pa haya pluma y cuminsa bula.

Nutricion: E Blenchi nan ta nutri nan mes cu diferente sorto di flor (nectar) y insectonan.

Menasa:Nos como Humano cu ta destrui nan habitat pa medio di rosamento pa construccion.

Defensa: E masculino nan hopi biaha ta defende nan teritorio y ta conoci pa bringa cu otro blenchi of especie nan cu yega serca.

Mas informacion: Nos Blenchi nan ta conoci como e parha mas chikito den nos naturalesa, nan ta crece te cu 9 cm.

Areanan popular: den nos mondi nan, den cercania di Rooi nan, dam, Bubali plas (wetland), Parke Arikok of cualkier hardin cu flor.

Nos Blenchi ta masha bunita pa mira cu su colornan briyante, particularmente e “Ruby-topaz hummingbird” cu masha poco nos sa wak den cercania di hende.

 - Arubiano